بند 3 ماده 97 و تعیین درآمد مودی از طریق علی الراس و نحوه تشخیص و محاسبه درآمد
ماده 97:درمواردزیردرآمد مشمول مالیات مودی از طریق علی الرأس تشخیص خواهد شد :
بند 1: درصورتی که تا موعد مقرر ترازنامه و حساب سود وزیان و یا حساب درآمد وهزینه و حساب سودوزیان , حسب مورد , تسلیم نشده باشد .
بند 2: درصورتی که مودی به درخواست کتبی اداره امورمالیاتی
مربوط ازارائه دفاتر و یا مدارک حساب در محل کار خود خودداری نماید ( منظور از محل
کاردرمورد اشخاص حقوقی نیز همان اقامتگاه قانونی آنها می باشد مگر این که مودی
قبلا مرکز عملیات خود را برای ارائه دفاتر و اسناد و مدارک کتبا به اداره امور
مالیاتی مربوط اعلام نموده باشد ).
در اجرای این بند هرگاه مودی از ارائه قسمتی از مدارک حساب خودداری نماید چنانچه
مربوط به هزینه باشد از احتساب آن جزء هزینه های قابل قبول خودداری می شود و در
صورتی که مربوط به درآمد باشد درآمد مشمول مالیات این قسمت از طریق علی الرأس تعیین
خواهد شد .
بند 3: درصورتی که دفاترواسناد و مدارک ابرازی برای محاسبه
درآمد مشمول مالیات به نظر اداره امور مالیاتی غیرقابل رسیدگی تشخیص شود و یا به
علت عدم رعایت موازین قانونی و آیین نامه مربوط مورد قبول واقع نشود که در این
صورت مراتب باید با ذکر دلایل کافی کتبا به مودی ابلاغ و پرونده برای رسیدگی به
هیأتی متشکل از سه نفر حسابرس منتخب رئیس کل سازمان امور مالیاتی کشور احاله گردد
. مودی می تواند ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ با مراجعه به هیأت مزبور نسبت به رفع
اشکال رسیدگی و ادای توضیح کتبی در مورد نحوه رعایت موازین قانونی و آئین نامه حسب
مورد اقدام نماید و در هر حال هیأت مکلف است ظرف ده روز پس از انقضای یک ماه فوق
نظر خود را با توجیهات و دلایل لازم و کافی به اداره امور مالیاتی اعلام نماید تا
براساس آن اقدام گردد . نظر هیأت با اکثریت مناط اعتبار است و نظر عضوی که در
اقلیت قرار گیرد باید در صورت جلسه درج گردد . در مواردی که هیأت نظر اداره امور
مالیاتی را در مورد غیرقابل رسیدگی بودن دفاتر مودی مردود اعلام می کند باید مراتب
را به دادستانی انتظامی مالیاتی نیز اعلام نماید .
تبصره 1: در اجرای بند (3) این ماده دو ماه به مهلت رسیدگی موضوع
ماده (156) این قانون اضافه می شود .
تبصره 2 : هرگاه طبق اسناد و مدارک ابرازی یا به دست آمده امکان تعیین درآمد واقعی مودی وجود داشته باشد , اداره امور مالیاتی مکلف است درآمد مشمول مالیات را براساس رسیدگی به اسناد و مدارک مزبور یا دفاتر , حسب مورد , تعیین کند , در صورت داشتن درآمد ناشی از فعالیت های مکتوم که مستند به دلایل و قراین کافی باشد , درآمد مشمول مالیات آن فعالیتها همواره از طریق علی الرأس تشخیص داده و به درآمد مشمول مالیات مشخص شده قبلی افزوده و مأخذ مطالبه مالیات واقع خواهد شد .
قابل توجه :
از زمان ابلاغ برگ تشخیص به مودی ، مودی ۳۰ روز مهلت دارد اعتراض خود را به اداره سازمان امور مالیاتی ارسال کند
۱ - درصورت قبولی موارد و مدارک اعتراض از طرف دارایی و نهایتا" پس از قبولی مودی موارد مورد اعتراض در برگ تشخیص لحاظ و برگ قطعی صادر می شود و مودی ۱۰ روز فرصت دارد مالیات برگ قطعی را تسویه کند
۲ - در صورت عدم قبولی موارد و مدارک اعتراض از طرف سازمان امور مالیاتی و نهایتا" قبولی برگ تشخیص از طرف مودی برگ قطعی صادر و مودی ۱۰ روز فرصت دارد تسویه حساب کند
۳ - در صورت عدم قبولی موارد و مدارک اعتراض از طرف سازمان امور مالیاتی و نهایتا" عدم قبولی از طرف مودی پرونده جهت تعیین حل اختلاف ظرف ۵ روز جهت تعیین وقت به حل اختلاف ارسال و پس از تعیین وقت از آن زمان مودی ۱۰ روز فرصت دارد فرم ها و اسناد مربوطه را به هیات حل اختلاف ارسال کند
ماده 98 ق.م.م
در این موارد اداره امور مالیاتی باید پس از تحقیقات و بررسی های لازم و کسب اطلاعات
مورد نیاز ازمراجع مختلف دولتی وغیر دولتی ابتدا قرینه (دلیل فعالیت مثل خرید و فروش
و ......) یا قرائن مذکور در این قانون را که متناسب با وضعیت و موضوع فعالیت مودی باشد
انتخاب و دلایل انتخاب نوع قرینه یا قرائن و رقم آنها را با توجیه کافی در گزارش رسیدگی
قید نماید و سپس با اعمال ضریب یا ضرایب مقرر در قرینه یا قرائن انتخابی،درآمد مشمول
مالیات مودی را تعیین نماید.
یعنی:
ضریب مالیاتی × قرینه مالیاتی = درآمد مشمول مالیات
در صورتیکه به چند قرینه
اعمال ضریب می شود معدلی
که از نتایج اعمال ضرایب به دست می آید درآمد مشمول مالیات خواهد بود
نحوه تشخیص در آمد مشمول مالیات علی الراس
نظر باینکه درخصوص تشخیص درآمد مشمول مالیات از طریق علی الراس و نحوه استفاده از مندرجات اظهارنامه و صورتهای مالی تسلیمی و اسناد و مدارک ارائه شده از طرف مودیان کراراً سوالاتی مطرح می گردد , لذا جهت رفع هرگونه اشکال و اتخاذ رویه های اصولی و هماهنگ در رسیدگی به پرونده های مالیاتی , توجه مأموران تشخیص و مراجع مالیاتی را به نکات زیر که مورد تائیدهیئت عمومی شورای عالی مالیاتی نیز قرار گرفته است , معطوف میدارد:
1_ در مواردی که دفاتر مودی براساس بند 3 ماده 97 قانون مالیاتهای مستقیم مصوب اسفندماه 1366 و اصلاحیه بعدی آن مردود شناخته می شود چنانچه تعیین درآمد مشمول مالیات واقعی وفق تبصره ذیل ماده 98 قانون مذکور امکان پذیر نباشد مأموران تشخیص و یا کارشناسان مالیاتی و حسابرسان مالیات حسب مورد مقید نخواهند بود که قرائن مالیاتی موردنظر را ازهمان دفاتر و اسناد و مدارک استخراج و مورد استفاده قرار دهند , بلکه لازم است با مراجعه به محل کار یا تولید و عنداللزوم به اشخاص ثالث و انجام تحقیقات کافی قرینه یا قرائن مناسب را مشخص و آنگاه با اعمال ضریب یا ضرایب مالیاتی مقرر حسب مورد نسبت به تعیین درآمد مشمول مالیات اقدام نمایند .
2_ هرگاه بنا به شرایط خاص فعالیت مودی ضرائب مندرج در جدول ضرایب منطبق با فعالیت مزبور نباشد، حوزه مالیاتی ذیربط بایستی ضمن شرح کامل موضوع و توضیح ویژگی خاص مذکور باستناد تبصره 3 ماده 154 قانون یادشده از طریق اداره متبوع درخواست تعیین ضریب لازم را بنماید .
3_ در مواردی که درآمد مشمول مالیات تعیین شده بطریق علی الراس بنا به جهاتی کمتر از سودی است که مودیان مالیاتی در صورتهای مالی تسلیمی در مهلت مقرر یا خارج از آن ابراز نموده اند سود مندرج در صورتهای مالی با توجه به مفاد تبصره 2 ماده 210 قانون فوق و مقررات قانون مدنی در باب اقرار باید مبنای محاسبه مالیات قرار گیرد .
4_ اگر چه شرکتهای موضوع تبصره یک ماده 110 قانون مالیاتهای مستقیم مکلف به تسلیم ترازنامه و حساب سودوزیان مصوب مجمع عمومی متکی به دفاتر قانون ی می باشند , اما توجه داشته باشند که طبق بخشنامه شماره 20572 / 5731- 4 / 30 مورخ 25 / 4 / 1370 که مورد تائید اکثریت اعضای هیئت عمومی شورای عالی مالیاتی نیز قرار گرفته است . صرف عدم تسلیم مصوبه مجمع عمومی یا مصوب نبودن ترازنامه و حساب سودوزیان تسلیمی درمهلت مقرر موجب تشخیص درآمد مشمول مالیات به طریق علی الراس نخواهد بود .
5_ گاهی دیده می شود که در موارد تشخیص درآمد مشمول مالیات به طریق علی الراس , ماموران تشخیص مالیات برخی اقلام درآمد ناویژه (مانند کارمزد تحصیلی بابت وام های پرداختی و یا بعضی حق الامتیازهای دریافتی) را عیناً به درآمد مشمول مالیات می افزاید که این عمل مغایر با مفاد مادتین 98 و 153 قانون مالیاتهای مستقیم بوده و لذا متذکر می گردد که در اینگونه موارد نیز باید با اعمال ضریب مناسب نسبت به تعیین درآمد مشموب مالیات اقدام نمود
تشخیص درآمد مشمول مالیات و محاسبه آن از طریق علی الراس
. برای این منظور مودیان مالیاتی از نظر صحت عمل و الزام به تکلیف قانونی به طبقات زیر تقسیم میشوند:
1. مودیانی که هر ساله اظهارنامه مالیاتی ، دفاتر و اسناد و مدارک تسلیم نمی نمایند.
2. مودیانی که هر ساله اظهارنامه غیر واقعی تسلیم ولی از ارائه دفاتر و اسناد و مدارک به حوزه مالیاتی خودداری می کنند.باید توجه داشت که تهیه و تنظیم ترازنامه و حساب سود و زیان (صورتهای مالی) بدون وجود دفاتر و اسناد و مدارک امکان پذیر نمی باشد.
3. مودیانی که هر ساله اظهارنامه و دفاتر و اسناد و مدارک تسلیم نموده ولی از ابزار فروش و درآمد واقعی خودداری می نمایند.(کتمان درآمد)
4. مودیانی که هر ساله اظهارنامه مالیاتی خود را با نشان دادن زیان تسلیم حوزه امور مالیاتی می نمایند.
5. مودیانی که هر ساله اظهارنامه و دفاتر و اسناد و مدارک تسلیم نموده ولی دفاتر آنها به دلایل جزئی در آیین نامه تحریر دفاتر مردود شده است.
مودیان گروه اول و دوم:
می توان نتیجه گرفت که مالیات مطالبه شده سنوات گذشته این قبیل مودیان طوری است که عدم تسلیم اظهارنامه و دفاتر و اسناد ومدارک به نفع آنها بوده و در صورت تسلیم اظهارنامه و نگهداری دفاتر قانونی مالیات بیشتری می پردازند. لذا ممیزین مالیاتی باید مالیات این دسته از مودیان را تا حدی افزایش دهند که آنها مجبور شوند به تکالیف قانونی خود عمل کنند.
مودیان گروه سوم :
در مورد مودیان گروه سوم که سابقه کتمان درآمد دارند باید توجه شود که در سالهای بعد در صورتی که حجم عملیات آنها کاهش نداشته وروند صعودی درآمد ادامه دارد ، هر ساله نسبت به سنوات قبل باید افزایش معقولی داشته باشد.
مودیان گروه چهارم :
تعدادی از مودیان هر ساله اظهارنامه خود را با نشان دادن مبلغ قابل توجهی زیان به اداره امور مالیاتی تسلیم می نمایند و مالیات مطالبه شده را که با واقعیت تطبیق نمی نماید، پس از اعتراض بی مورد و به منظور معوق ماندن مالیات ودریافت تخفیف از مراجع حل اختلاف و استفاده از معافیت جریمه پرداخت می نمایند .
سوابق گذشته این قبیل مودیان نشان می دهد که جمع مالیات پرداخت شده آنها به اضافه زیان های ابرازی در سنوات قبل چندین برابر سرمایه بدون و هنوز بدون ورشکستگی به فعالیت خود ادامه می دهند.
مودیان گروه پنجم :
در مورد مودیان گروه پنجم باید با احتیاط عمل کرد ، زیرا آیین نامه نحوه تحریر و
تنظیم و نگهداری دفاتر که از قانون تجارت استخراج شده است مربوط به زمان های قدیم
بوده و با نحوه اصول حسابداری و ثبت دفاتر و سیستم های کامپیوتری حاضر و اوضاع و
شرایط و احوال تجارت و اقتصادی امروز مطابقت ندارد ولذا در تعیین درآمد مشمول
مالیات این قبیل مودیان که دفاتر آنها با توجه به آیین نامه ها ، توسط هیئت سه
نفری مردود می شود ، رعایت عدالت مالیاتی و انصاف لازم است و نباید این گروه از
مودیان را با گروه های چهارگانه مقایسه کرد.
به نظر می رسد تا زمانی که مسئولین و مدیران ارشد مالیاتی کشور درباره گروه های چهر
گانه فوق تصمیم جدی نگیرند روال به همین ترتیب
خواهد بود.به نظر می رسد برای این گونه مودیان و مودیانی که هر ساله اظهارنامه بدون
فعالیت تسلیم می نمایند ،برای جبران هزینه های رسیدگی ، حداقل مالیات را در نظر
بگیرند و یا برای مودیان متقلب و خلاف کار جریمه های سنگین مثل لغو پروانه فعالیت
، تعطیل محل کسب ، زندان و جرائم نقدی غیر قابل بخشش در نظر بگیرند تا از ادامه رو
به رشد این تخلفات جلوگیری شود.
بند
ب ماده اصلاحی – درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی بابت واگذاری امتیازات و سایر حقوق خود از ایران
و واگذاری فیلم های سینمایی به عنوان بها یا حق نمایش به ماخذ ۲۰ تا ۴۰ درصد مجموع
وجوهی که ظرف یکسال عاید آنها می گردد :
· در صورتیکه کارفرما وزارتخانه ، شرکت دولتی یا شهرداری باشد ضریب ۲۰ درصد
· اگر کارفرما شرکت تولیدی باشد ضریب ۲۰ درصد
· بابت واگذاری فیلم های سینمایی ضریب ۲۰ درصد
· سایر موارد ضریب ۳۰ درصد
خطرات جرائم مالیات بر ارزش افزوده بر علی الراس شدن
اخیراً نامه ای از طرف سازمان مالیات بر ارزش افزوده برای تعدادی از بنگاه ها ارسال شده که موضوع اصلی آن حسابرسی و رسیدگیی به اسناد مربوط به دوره های گذشته است . به عنوان مثال نامه مربوط به سال ۱۳۹۰ می باشد. شاید اینگونه مودیان اقدام به تکمیل و ارائه اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده کرده باشند ولی چیزی که مهمه ملاک و معیار محاسبه و اعتبار مالیاتی است .
وقتی شخصی در آن سال علی الراس می شود ، مطمئناً درآمد ها و خریدهایی که در اظهارنامه عملکرد اظهارداشته مورد قبول نبوده و فقط اعمال ضریب میزان درآمد و مالیات سالیانه مشمول مالیات او را مشخص می کند.
تا اینجا شاید حتی با تشخیص مالیات ازطریق علی الراس مشکل زیادی بوجود نیاید و میزان مالیات و جریمه ای که توسط مودی پرداخت می شود ، خیلی غیر قابل تحمل نباشد. ولی خطر از طرف مالیات و عوارض بر ارزش افزوده است . سازمان مالیات بر ارزش افزوده برای تشخیص مبالغ قابل محاسبه ابتدا نامه ای به عنوان استعلام به حوزه مالیاتی ارسال می کند که در جواب این نامه حوزه ، کل مبلغ درآمد را که ازطریق علی الراس تشخیص داده شده است را اعلام می کند و خیلی راحتتر از آن چیزی که تصور شود میزان درآمد هر دوره ۳ ماهه را مشخص می کند.
به عنوان مثال وقتی در فرآیند علی الراس میزان و حجم خرید شما روشن شود بر طبق همان ضریب اعمال شده و میزان فروش و درآمد شما محاسبه می شود مثلاً ۵۰۰ میلیون خرید با ضریب ۲۰ درصد می شود مجموع ۶۰۰ میلیون فروش . این ۶۰۰ تقسیم بر ۴ دوره می شود ۱۵۰ میلیون میزان درآمد فروش برای هر دوره و خرید هم صفر ( به دلیل علی الراس شدن ) در نظر گرفته می شود . در ادامه اگر هم جریمه تاخیر و عدم ارائه دفاتر و اسناد داشته باشید جرائم ماده ۲۲ و ۲۳ مالیات بر ارزش افزوده برای شما در نظر گرفته می شود و مبلغی که برای طلب مالیات بر ارزش افزوده محاسبه می شود یک مبلغ بسیار بزرگ و غیر قابل تصور خواهد بود .
این گزارش بر طبق ماده ۲۶ سازمان مالیات بر ارزش افزوده برای مودیان ارسال می شود و نام سربرگ آن ( برگ مطالبه /استرداد مالیات و عوارض ارزش افزوده عمومی ) می باشد. مبلغ فروش برای هر فصل و مبلغ مالیات و عوارض به صورت تفکیک و جداگانه مشخص می شود . همینطور در هر دوره میزان جرائم مربوط به ماده ۲۲ و ماده ۲۳ هم تشخیص داده شده و ثبت شده است . البته می توان با اعتراض تا مهلت ۲۰ روزه فرصتی برای کاهش مبلغ داشته باشید ولی چیزی که مهم است فاصله زیاد میزان فروش ها با مبالغی است شما برای هر دوره ۳ ماهه در اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده می باشد.
امیدوارم اگر تا کنون اعتقاد عجیبی به علی الراس شدن بوده با این اطلاع رسانی کنار گذاشته شود و همه کاربران بر دفاتر و اسناد قابل استناد تمرکز و توجه کنند.
